Ciechanowskie Towarzystwo Naukowe w społecznej działalności naukowej na północnym Mazowszu

Pod koniec tego roku mija 53 lata od inauguracji społecznej działalności naukowej w Ciechanowie i na ziemi ciechanowskiej. W dniu 7 grudnia 1968 r., trwające od października 1967 r. prace programowo-organizacyjne grupy inicjatywnej, zakończone zostały uroczystym otwarciem w Ciechanowie Stacji Naukowej Mazowieckiego Ośrodka Badań Naukowych. Mimo, że formalna rejestracja Ciechanowskiego Towarzystwa Naukowego odbyła się kilka lat później, to właśnie dzień 7 grudnia 1968 roku uważany jest za początek CTN.

Powstanie przed ponad półwieczem w Ciechanowie grupy inicjatywnej, zmierzającej do zorganizowania lokalnego środowiska naukowego, było – jak na owe czasy – swoistym fenomenem. Mimo bogatej przeszłości historycznej i związków z wybitnymi twórcami kultury narodowej, brakowało wcześniej w Ciechanowie tradycji regionalnych badań naukowych, porównywalnych na przykład z Płockiem. Próby takie czyniono wprawdzie już w okresie międzywojennym, zwłaszcza w kręgu czasopisma „Kronika Polska”, ale były to poczynania indywidualne i amatorskie. W drugiej połowie lat sześćdziesiątych ubiegłego wieku aktywność takich ludzi jak: Stanisław Pazyra, Henryk Bogusławski, Robert Bartołd, Henryk Kaczorowski, Aleksander Kociszewski, Janusz Królik, Wacław Pikus, do których dołączyli wkrótce Jerzy Stanisław Górski i Józef Szymański, udowodniła, że można tworzyć i pracować naukowo również w środowisku lokalnym. Trzeba jednak podkreślić, że otrzymali oni ogromne wsparcie ze strony wybitnym uczonych działających w warszawskim środowisku naukowym, profesorów: Stanisława Herbsta, Aleksandra Gieysztora, Andrzeja Zahorskiego, Henryka Samsonowicza i innych.

W dorobku CTN jest ponad 120 wydawnictw zwartych, kilkaset druków ulotnych, jest działalność medalierska i kilka pomników a nawet filmy poświęcone lokalnemu dziedzictwu kultury. Szczególne miejsce w działalności CTN zajmowała ścisła współpraca z narodową instytucja kultury, jaką był przed laty Krajowy Ośrodek Dokumentacji Regionalnych Towarzystw Kultury.

Ciechanowskie Towarzystwo Naukowe liczy obecnie 39 członków. Jest społecznym stowarzyszeniem naukowym zarejestrowanym w KRS. Wszyscy członkowie mają wyższe wykształcenie, prawie połowa ma stopnie naukowe doktora lub doktora habilitowanego a kilku tytułu profesorskie. Większość mieszka na północnym Mazowszu, głównie w Ciechanowie, ale są również członkowie mieszkający w Pułtusku, Mławie, Płońsku a także w Warszawie, Toruniu i innych miejscowościach. Do CTN należy kilku rektorów wyższych uczelni, pięcioro dziekanów i prodziekanów wydziałów, kilku kierowników zakładów naukowych, są szefowie i pracownicy placówek muzealnych, szefowie firm (drukarnie, gazety), pracownicy administracji państwowej, szef Towarzystwa Miłośników Ziemi Ciechanowskiej i inni. Zdecydowana większość dysponuje dorobkiem twórczym, również wydawniczym, w nauce, kulturze, edukacji. Średnia wieku mieści się w przedziale 45-55 lat. Jest względna równowaga płci.

Siedzibą CTN jest obecnie budynek w Ciechanowie przy ulicy Warszawskiej 18, administrowany przez w lokalu zajmowanym obecnie przez Ciechanowski Ośrodek Edukacji Kulturalnej STUDIO.

Kilka lat temu, z okazji jubileuszu 45-lecia społecznej działalności naukowej na północnym Mazowszu, w gmachu Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Ciechanowie zorganizowano uroczystości, których głównym punktem programu była konferencja naukowa nt.: Rola społecznego ruchu naukowego w dokumentowaniu dziedzictwa kulturowego i rozwoju małych ojczyzn. Wśród referentów był m.in. wybitny historyk, były minister edukacji narodowej w rządzie Tadeusza Mazowieckiego, kawaler Orderu Orła Białego prof. dr hab. Henryk Samsonowicz a także ks. prof. dr hab. Henryk Skorowski – socjolog, wybitny regionalista, były rektor Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego. W gmachu PWSZ w Ciechanowie otwarto z tej okazji okolicznościową wystawę dorobku CTN, wydano również specjalną gazetę.

Z perspektywy czasu można stwierdzić, że ciechanowski model społecznego ruchu naukowego przyniósł trwałe i wymierne rezultaty. Pobudził społeczne uczestnictwo w tworzeniu nowych wartości, stając się trwałym elementem ciechanowskiej panoramy kulturalnej. Wyzwania, przed jakimi staje Ciechanowskie Towarzystwo Naukowe w obecnych warunkach społeczno-gospodarczych, oznaczają nie tylko aktywność w dokumentowaniu historii i dziedzictwa kulturowego Ciechanowa i ziemi ciechanowskiej, ale także działania na rzecz ich obecnego rozwoju. Oznaczają również konieczność nowego modelowania „patriotyzmu lokalnego”, który nie powinien być tylko dumą z wartości odziedziczonych po przodkach i nie tylko sentymentalnym związkiem z krajobrazem małej ojczyzny. Powinien stawać się również świadomością tworzenia, a więc dodawania nowych wartości do wartości odziedziczonych po poprzednich pokoleniach.